Tegoroczne X Dni Tischnerowskie wypadają w roku, w którym obchodzimy dziesiątą rocznicę śmierci ks. Józefa Tischnera. Dziesiąta rocznica, dziesiąte Dni – wydawałoby się, że to dobra okazja, by podsumować minioną dekadę. Ale w trakcie Dni Tischnerowskich zamiast świętować przeszłość będziemy raczej patrzeć w przyszłość: będziemy pytać o sytuację duchową Polski i świata, i o to, w jakim kierunku idą zmiany. Tekstem przewodnim tegorocznych Dni (zapoczątkowaliśmy tę tradycję w ubiegłym roku, wtedy czytaliśmy „Ludzi z kryjówek”) jest esej ks. Tischnera otwierający książkę „Ksiądz na manowcach” – „Wiara w godzinie przełomu”.
W eseju tym ks. Tischner napisał m.in.: „Mam takie przekonanie, iż chrześcijaństwo – Ewangelię – mamy nie tyle za sobą, ile przed sobą. Dotychczasowe dzieje były trudnym poszukiwaniem tożsamości Kościoła w s p o r z e z innymi – z judaizmem, z pogaństwem, z odszczepieńcami od ortodoksji itd. Dziś stajemy przed okresem, w którym poszukiwanie i potwierdzanie tożsamości będzie się dokonywać poprzez o d k r y w a n i e p o d o b i e ń s t w. Kiedyś Cyprian Norwid napisał, że narody łączą się nie tylko przez to, co je do siebie upodabnia, ale również przez to, co je od siebie różni. To samo dotyczy chrześcijaństwa i Kościoła. Dotychczas potwierdzaliśmy różnice, z których wylęgały się przeciwieństwa i krwawe sprzeczności. Nadszedł czas odwrotu. Zabitych już nie wskrzesimy, ale pokochawszy różnice, być może dojrzejemy do głębszego porozumienia”.
Poczucie, że żyjemy „w godzinie przełomu”, jest powszechne. Nie każdy jednak tak samo widzi to, co przełomowe. Jedni boją się utraty wiary i definitywnej laicyzacji zachodniego świata, inni – przeciwnie – boją się „powrotu religii”. Lęki i obawy to znakomita gleba dla wszelkiej maści fundamentalizmów. Czy nasz świat skazany jest na rozdarcie między skrajnymi propozycjami, czy raczej skłania się ku możliwości opisanej przez ks. Tischnera? O tym chcemy dyskutować.
X Dni Tischnerowskie rozpoczniemy w środę 21 kwietnia o godz. 17 mszą świętą w intencji śp. księdza profesora Józefa Tischnera, którą w Kolegiacie św. Anny odprawi bp Tadeusz Pieronek. Bezpośrednio po mszy, około godz. 18.30, w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej odbędzie się spotkanie z laureatami Nagrody Znaku i Hestii imienia księdza Józefa Tischnera oraz stypendystą Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu. Nie będzie ono miało charakteru sztywnej ceremonii: wręczeniu nagród towarzyszyć będą filmy prezentujące poszczególnych laureatów oraz dyskusja z ich udziałem, która poprowadzą członkowie jury. Warto przy okazji nadmienić, że jury Nagrody powiększyło się w tym roku o dwie osoby: prof. Władysława Stróżewskiego, filozofa, oraz prezesa Piotra Marię Śliwickiego, kierującego sopocką grupą towarzystw ubezpieczeniowych Ergo Hestia.
W czwartek 22 kwietnia – pierwszy dzień międzynarodowej konferencji naukowej zatytułowanej „Świat i wiara w godzinie przełomu”. To bezpośrednie nawiązanie do wspomnianego na wstępie eseju. Dzień pierwszy poświęcony jest „polskiemu krajobrazowi duchowemu”. W czasie obrad, które rozpoczną się w Auli Collegium Novum UJ o godz. 10, wystąpią: o. Paweł Kozacki, dominikanin, redaktor naczelny miesięcznika „W drodze” (tytuł jego wystąpienia: „Sytuacja chrześcijaństwa w Polsce dzisiaj i w przyszłości”), ks. prof. Grzegorz Ryś, historyk Kościoła, rektor archidiecezjalnego seminarium duchownego w Krakowie („Chrześcijaństwo przyszłości wobec odziedziczonej polskiej tradycji wiary”), prof. Anna Sobolewska, historyk literatury i duchowości, autorka książki „Mapy duchowe współczesności” („Alternatywne światy duchowe w Polsce. Duchowość ponowoczesna”), prof. Tadeusz Gadacz, filozof, autor monumentalnej „Historii filozofii XX wieku” („Inspiracje religijne w świecie ponowoczesnym”) oraz socjolog religii ks. prof. Janusz Mariański, od lat zajmujący się polską religijnością („Przemiany religijności ludowej w warunkach sekularyzacji”). Obrady poprowadzi ks. dr Jarosław Jagiełło, filozof z Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, a dyskusję podsumowującą będzie moderował prof. Tadeusz Gadacz.
Aby w dyskusji zabrzmiał też głos samego Tischnera, tego dnia o godz. 18 na Scenie im. Stanisława Wyspiańskiego PWST odbędzie się głośne czytanie eseju „Wiara w godzinie przełomu” w wykonaniu Jacka Romanowskiego i studentów szkoły teatralnej.
W piątek 23 kwietnia – drugi dzień konferencji naukowej. Jego temat: „Drogi i bezdroża sekularyzacji” zainspirowany został najnowszą książką wybitnego kanadyjskiego filozofa Charlesa Taylora zatytułowaną „A Secular Age”. Co właściwie oznacza dziś „sekularyzacja”? Jakie są owoce tego procesu? Czy nasz świat zmierza ku bezreligijności, czy przeciwnie – religia znajduje w nim nowe miejsce? Refleksję nad tymi pytaniami rozpocznie sam autor książki wystąpieniem „Epoka świecka. Diagnoza”. Po nim głos zabiorą: s. prof. Barbara Chyrowicz, etyk („Postęp, rozwój, konserwatyzm…”), ks. prof. Henryk Witczyk, teolog-biblista („Sekularyzacja z perspektywy Kościoła”) oraz prof. Agata Bielik-Robson, filozof („Filozofia postsekularna a religia”). Obrady, które rozpoczną się podobnie jak pierwszego dnia o godz. 10, poprowadzi filozof prof. Aleksander Bobko.
Głównym punktem Dni Tischnerowskich jest każdorazowo wykład z cyklu Colloquia Tischneriana, który wygłasza gość specjalny imprezy. W tym roku tym specjalnym gościem będzie ks. prof. Tomáš Halík z Uniwersytetu Karola w Pradze. Temat jego wykładu, który ze względu na duże zainteresowanie wygłoszony zostanie w Auli Auditorium Maxiumum UJ, również nawiązuje do problematyki poruszanej w czasie sesji. Tytuł „Solidarność pielgrzymów – chrześcijaństwo w zamku pogan” zapowiada, że mowa będzie o trudnych relacjach między religią a światem wartości niereligijnych. Początek wykładu o godz. 17; będzie on tłumaczony z czeskiego symultanicznie, dlatego przed wejściem na salę należy zaopatrzyć się w specjalne słuchawki.
Tuż po zakończeniu wykładu, o godz. 18.30, w tym samym miejscu odbędzie się tradycyjna „Jaskinia filozofów” z udziałem ks. prof. Tomáša Halíka i prof. Charlesa Taylora. Poprowadzą ją Elżbieta Kot, Wojciech Bonowicz i Łukasz Tischner.
Sobotnie przedpołudnie, 24 kwietnia, oddane zostanie młodzieży. O godz. 11 w Wyższej Szkole Europejskiej rozpoczną się Spotkania Filozoficzne Młodych przygotowane przez Stowarzyszenie „Drogami Tischnera” oraz Instytu Myśli Józefa Tischnera. W programie przewidziana jest m.in. prezentacja spektaklu „Na ścieżkach Józka Szkolnego” w wykonaniu uczniów Gimnazjum im. ks. J. Tischnera w Trzemeśni oraz warsztaty filozoficzne dla młodzieży z udziałem o. prof. Jana Andrzeja Kłoczowskiego OP i prof. Karola Tarnowskiego (dyskusję wokół „Obrony Sokratesa” Platona poprowadzi dr Michał Bardel).
Zwieńczeniem jubileuszowych Dni Tischnerowskich będzie spektakl „Poeci Tischnera”, w którym zaprezentowane zostaną ulubione wiersze patrona Dni. Ks. Tischner był uważnym czytelnikiem poezji od czasów licealnych. Cytował poetów w swoich kazaniach, korzystał z ich formuł w swoich esejach. Sięgał po wiersze Rilkego, Leśmiana, Poświatowskiej, ale też Gałczyńskiego, Załuckiego, Czubernatowej. W spektaklu wezmą udział: Ewa Kaim, Monika Rasiewicz, Dorota Segda, Grzegorza Mielczarek, Jacek Romanowski, Jerzy Trela oraz Grzegorz Turnau. Spektakl ma mieć charakter multimedialny; rozpocznie się o godz. 17 w Auli Auditorium Maxiumum UJ. To jedyny punkt programu, na który wstęp mają pierwszeństwo osoby posiadające zaproszenia (można je będzie odbierać od 16 kwietnia w budynku PWST lub w Księgarni Znaku przy ul. Sławkowskiej).
W tym roku program główny Dni uzupełniony zostanie przez wydarzenia towarzyszące. W poniedziałek 19 kwietnia o godz. 12 w Auli V Liceum Ogólnokształcącego w Krakowie odbędzie się „Lekcja czytania z Wojciechem Bonowiczem”, której tematem będzie inny głośny esej Tischnera: „Chochoł sarmackiej melancholii”. Organizatorem „Lekcji…” jest Fundacja „Tygodnika Powszechnego” (udział po wcześniejszym zgłoszeniu na adres [email protected]). Ponadto w czasie trwania Dni we foyer PWST prezentowane będą plakaty wszystkich edycji Dni Tischnerowskich zaprojektowane przez
Olgierda Chmielewskiego, a dzięki uprzejmości Michała Zabłockiego na ścianie u wylotu ul. Brackiej w ramach akcji „Tischner na murach” prezentowane będą myśli wybrane z dzieł autora „Etyki solidarności”.
Głównym organizatorem tegorocznych Dni Tischnerowskich jest Uniwersytet Papieski Jana Pawła II.
