21 czerwca minęła setna rocznica urodzin Hanny Malewskiej – wybitnej pisarki, wieloletniej redaktorki miesięcznika „Znak”. „Jest jednym z tych olbrzymów, na barkach których stoją dzisiejsze pokolenia”, napisał niedawno w „Tygodniku Powszechnym” (nr 25/2011) Wojciech Bonowicz.

Na czym polega historyczna rola Malewskiej? „Jako pierwsza wpuściła na łamy >>Znaku<< autorów, bez znajomości których nadal trudno wyobrazić sobie jakąkolwiek poważną dyskusję intelektualną. Uformowała cząstkę polskiego Kościoła, ważną cząstkę, skoro wśród osób liczących się z jej zdaniem był Karol Wojtyła. Zostawiła pewien wzór literackiego pisania o przeszłości, który dziś wydaje się nawet bardziej nowoczesny niż kiedyś”. Wreszcie – była mistrzynią dojrzałej wiary. Pisała: „Jednym z wielkich, życiodajnych paradoksów chrześcijaństwa jest połączenie niezłomności i niezmienności zasad z największym, dostępnym nam po ludzku, w y r o z u m i e n i e m poszczególnych sytuacji i ludzi”. Sama była wcieleniem tego paradoksu.
Rówieśnica Miłosza, pozostawiła po sobie kilka wybitnych książek: powieści „Przemija postać świata”, „Apokryf rodzinny”, „Panowie Leszczyńscy”, tom opowiadań „Sir Tomasz More odmawia”, wybór artykułów „O odpowiedzialności”. „Dopiero dziś, po wstrząsach w teorii historiografii, widać jasno nowoczesność zwłaszcza tej ostatniej książki”, pisze o „Apokryfie…” (w cytowanym numerze „Tygodnika”) Ryszard Koziołek. „Mnożąc różnostylowe narracje, na które tylko literatura może sobie pozwolić, Malewska zdaje się prowokować historyka obrazem przeszłości pomieszanym niczym groch z kapustą. Sedno tej prowokacji jest poważne i mówi: >>zobacz, jak historia staje się poznawalna, jak musiałbyś wymodelować te głosy, poddać je selekcji lub falsyfikacji, aby powstała jednorodna opowieść o przeszłości<<”.
Na polskie życie intelektualne, a także na życie Kościoła Malewska wpłynęła przede wszystkim jako redaktor naczelna miesięcznika „Znak”. Pełniła tę funkcję przez ponad ćwierć wieku: od 1946 do 1973 roku. Pod jej rządami „Znak” stał się pismem przybliżającym Polakom światową myśl filozoficzną i teologiczną, ambasadorem Soboru Watykańskiego II, forum dyskusji na temat Kościoła, historii i kształtu współczesnego świata. Ukształtowała wielu ważnych autorów, wśród których był także ks. Józef Tischner; wymagała od piszących do „Znaku” nie tylko intelektualnej solidności, ale i klarownego języka.
Wszystkim, którzy chcieliby dowiedzieć się czegoś więcej o jej życiu, polecamy biografię pióra Anny Głąb zatytułowaną „Ostryga i łaska” (Znak 2009). W przywołanym numerze „Tygodnika Powszechnego” ukazał się specjalny dodatek na stulecie urodzin Hanny Malewskiej; znalazł się w nim artykuł-portret pisarki pióra Anny Głąb, rozmowa o Malewskiej, którą z Józefa Hennelową, Tomaszem Fiałkowskim i Władysławem Stróżewskim przeprowadziła Anna Mateja, oraz ankieta na temat jej książek – tego, co warto by przybliżyć dzisiejszemu czytelnikowi – w której wypowiedzieli się: Henryk Bereza, Halina Bortnowska, Ryszard Koziołek, Adam Michnik i ks. Alfred Marek Wierzbicki.
Dodatek zamyka wybór „Myśli najpotrzebniejszych” Hanny Malewskiej przygotowany przez Wojciecha Bonowicza. Można go również znaleźć tutaj.
Książkę „Ostryga i łaska” można zamówić tutaj .