Wybitny historyk idei, znawca Rosji, ale też m.in. filozofii polskiego romantyzmu – zmarł w wieku 90 lat. Był jednym z najbardziej cenionych w świecie polskich uczonych, autorem wielu ważnych książek, wnikliwym krytykiem marksizmu, ale też ruchu „Solidarności” i polskich przemian po 1989 r. z pozycji tzw. liberalizmu społecznego.

 

Jego wypowiedzi – czy o Polsce, czy o Rosji – nieraz wzbudzały kontrowersje, ale jako uczony był bezkompromisowy i bezinteresowny, nie uwikłany w bieżącą politykę. Bronił autonomii nauki i lewicowo-liberalnych tradycji polskiego myślenia. „Wszyscy wiemy, że Polska nie ma szans na znaczący wpływ na losy świata”, pisał w 2013 r. „Sądzę jednak, że nie zwalnia to intelektualistów polskich od obowiązku krytycznej refleksji nad stanem kraju i świata oraz od przestrzegania polityków przed zadowolonym z siebie optymizmem. Jest to dziś bardzo utrudnione, środowiska naukowe tracą bowiem należną im tradycyjnie autonomię i coraz bardziej podporządkowują się (w imię pozornego »urynkowienia«) zadaniowo-mobilizującemu systemowi pracy, narzuconemu odgórnie i pospiesznie rozliczanemu przez urzędników wedle arbitralnej punktacji, a więc niepozostawiającemu czasu na spokojną refleksję i środowiskową ocenę jej rezultatów. Coś niecoś jednak zależy od nas, coś niecoś może być zmienione przez dystansujących się od neoliberalnego doktrynerstwa centrowo-lewicowych polityków, a więc należy z tych możliwości maksymalnie korzystać”.

Urodzony 15 maja 1930 r., studiował filozofię w Łodzi i w Warszawie. Razem m.in. z Bronisławem Baczką, Leszkiem Kołakowskim i Krzysztofem Pomianem współtworzył tzw. warszawską szkołę historyków idei. Od 1981 r. przebywał za granicą. W latach 1981-1986 był wykładowcą Australijskiego Uniwersytetu Narodowego w Canberze, a od 1986 był profesorem Uniwersytetu Notre Dame w USA. Za swoją twórczość otrzymał m.in. prestiżową Nagrodę Balzana.

Pozostawił po sobie szereg książek, m.in. „Filozofia a mesjanizm”, „Zniewolony umysł po latach”, „Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne”, „Marksizm i skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii”, „Polskie zmagania z wolnością. Widziane z boku”, „Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego”, „Rosja, katolicyzm i sprawa Polska”, „O Rosji inaczej”. Przed dwoma laty ukazała się korespondencja Andrzeja Walickiego z Leszkiem Kołakowskim, o której pisaliśmy tutaj.