„Dopiero przeglądając jego prace po jego śmierci zdałem sobie sprawę, że wyłania się z nich w miarę spójny program filozoficzny”, mówił ks. Michał Heller w 2012 na konferencji poświęconej naukowym osiągnięciom abp. Józefa Życińskiego.

Zorganizowana w rocznicę śmierci duchownego i myśliciela konferencja, zatytułowana „Dzieło niedokończone… Wokół myśli abp. Józefa Życińskiego”, była pierwszą próbą uporządkowania i opisania jego dorobku filozoficznego. „Kiedy pozostawało się pod wrażeniem Życińskiego, to na ogół na pierwszy rzut oka wyłaniała się panorama jego eseistycznych, polemicznych działań, także jego wystąpień politycznych, i w tym wszystkim ginął trochę ten program filozoficzny”, mówił ks. Heller, który był z abp. Życińskim zaprzyjaźniony, a w okresie „przedbiskupim” bardzo blisko z nim współpracował na obszarze filozofii nauki. Z tego pierwszego okresu ks. Heller wspominał m.in. łączące go z Życińskim zamiłowanie do popularyzowania wiedzy naukowej w postaci artykułów, pisanych głównie  do „Tygodnika Powszechnego” i „Znaku”. „Obaj mieliśmy problemy z cenzurą, ale on znacznie większe niż ja, z racji ostrego pióra, a może i dlatego, że jego artykuły były prostsze, łatwiej zrozumiałe”.

Z wykładu wyłania się sympatyczny portret pełnego pasji uczonego, który poszukiwał całościowej wizji świata, inspirując się współczesnymi dyskusjami uczonych i filozofów. Życiński sprowadzał z zagranicy mnóstwo książek, starając się na bieżąco śledzić pojawiające i ścierające się poglądy. „Wszystko pochłaniał i przetwarzał na swoje przemyślenia. Był zafascynowany zwłaszcza filozofią anglosaską, Ameryką”, zauważa ks. Heller. Zajmował się m.in. zagadnieniem tzw. pola racjonalności, wskazując, że to, co uznajemy za racjonalne, obejmuje tylko część owego pola, które być może kiedyś odsłoni nam się nieco szerzej. Propagował też koncepcję relacji Boga i świata zwaną panenteizmem – wedle której Bóg jest „w świecie”, ale jest też czymś nieskończenie większym niż świat – uważając, że może ona pogodzić osiągnięcia nauki z filozoficznymi poszukiwaniami sensu i wiarą religijną. „Dyskusje między nami na tematy filozoficzne bywały bardzo ostre, ale – co charakterystyczne – pozostawaliśmy nadal w bardzo bliskiej, zażyłej przyjaźni”, podkreśla ks. Heller.

 

Polecamy wydaną przez Znak książkę abp. Józefa Życińskiego i Aleksandry Klich „Świat ma sens. Ostatnia rozmowa”, którą można zamówić tutaj.

 

Inne książki abp. Józefa Życińskiego, wydane przez CCPress, można znaleźć tutaj.

Zapis wykładu został przygotowany przez Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych w Krakowie. Autorem zdjęcia jest Adam Walanus.