Na kanale You Tube można posłuchać esejów ks. Józefa Tischnera, których tematem jest „homo sovieticus”.
Teksty te wywołały na początku lat 90. spore poruszenie. Tischner zapraszał do refleksji nad tym, w jaki sposób dziedzictwo komunizmu odcisnęło się w ludzkich duszach: wpłynęło na ich wybory, sposoby reagowania i hierarchię wartości w świecie, w którym zapanowała wolność. „Wyobraźmy sobie” pisał m.in. Tischner, „że przychodzi dzień wyborów. Homo sovieticus staje wobec albo-albo: albo byt określi jego świadomość, albo świadomość określi jego byt. Co zrobi? Wybierze na zasadzie odwetu. W imię doznanej krzywdy, przeżytego poniżenia, utraty miejsca w świecie polityki i zagrożenia utratą pracy powie >>nie!<<. Aktem swym zaneguje dobro wspólne. Homo sovieticus nie zna różnicy między swym własnym interesem a dobrem wspólnym. I dlatego może podpalić katedrę, byle sobie przy tym ogniu usmażyć jajecznicę.”
Pod pojęciem „człowieka sowieckiego” autor nie opisywał konkretnych ludzi, lecz pewien fenomen, którego elementów każdy powinien poszukać w sobie. Sam Tischner twierdził, że i w nim są jakieś pozostałości dawnego świata. „Nie sposób wejść w rzekę i się nie zamoczyć”, pisał.
Nagrania dokonano dla potrzeb Polskiego Związku Niewidomych. Trwa ono ponad 4 godziny. Można go posłuchać tutaj.
Eseje, czytane przez lektora, są częścią książki „Etyka solidarności oraz Homo sovieticus”, której najnowsze wydanie można nabyć tutaj.
