„Nawoływanie Józefa Tischnera do solidarności stało się ważniejsze niż kiedykolwiek”, pisze Shalini Randeria. Randeria, Michael Sandel, Gesine Schwan, Timothy Snyder – to tylko niektórzy spośród autorek i autorów, których teksty znalazły się w książce „Solidarność, demokracja, Europa” opublikowanej przez Europejskie Centrum Solidarności.

 

Na tom składają się wykłady z cyklu „Etyka solidarności” – do wygłoszenia których co roku zapraszano wybitne intelektualistki i intelektualistów – oraz eseje napisane na zamówienie Europejskiego Centrum Solidarności w latach 2011-2019. „Stały się one dla Centrum inspiracją”, czytamy we „Wstępie”, „wyznaczając tematy poruszane w codziennej pracy oraz pomocne w odkrywaniu kierunków, w jakich instytucja powinna się rozwijać, by sprostać wyzwaniom współczesności”. Przedmiotem namysłu zaproszonych autorek i autorów był zarówno ruch Solidarności, jak i nowe formy współbycia, kryzys demokracji i kapitalizmu oraz próby jego przekroczenia, wreszcie – przyszłość Polski i Europy. Lista osób zaproszonych do współpracy jest imponująca; są na niej: Zygmunt Bauman, Edwin Bendyk, Krzysztof Czyżewski, Dominika Kozłowska, Sławomir Magala, Reinhard Marx, Cezary Obracht-Prondzyński, Shalini Randeria, Michael Sandel, Gesine Schwan, Timothy Snyder, Guy Sorman i Michel Wieviorka.

Cykl wykładów „Etyka solidarności” – wygłaszanych zawsze w rocznicę podpisania porozumień sierpniowych – był formą uhonorowania ks. Józefa Tischnera, „intelektualisty współodpowiedzialnego za kształt życia publicznego, nieustannie zaangażowanego w debatę na kluczowe społecznie tematy”. Nic zatem dziwnego, że jego nazwisko przywoływane jest w książce najczęściej. Szczególnie dużo miejsca jego myśli poświęciła w swoim wystąpieniu Shalini Randeria, która w ramach wspomnianego cyklu wygłosiła wykład „Solidarność w świecie globalnych powiązań”. Randeria, kierująca m.in. Instytutem Nauk o Człowieku w Wiedniu, nazwała „Etykę solidarności” Tischnera „perłą wśród książek”. „Mieszanka polityki strachu, urazy i wrogości rządzi daremnymi próbami budowania murów, by odgrodzić wąskie narodowe terytoria i kultury. Nawoływanie Józefa Tischnera do solidarności stało się ważniejsze niż kiedykolwiek. (…) gdy Tischner zadaje pytanie, do kogo nasza solidarność powinna być kierowana, to odpowiada, że szczególnie silna i głęboka solidarność należy się tym, którzy zostali skrzywdzeni, zranieni przez innych ludzi, którzy w wyniku tego doświadczyli niepotrzebnego, możliwego do uniknięcia, cierpienia. Na pytanie, co powinniśmy robić, by zapobiegać takim zranieniom, Tischner odpowiada, że zawsze musimy wierzyć w możliwość zmiany. Przypomina nam, że [ta] wiara jest podstawą dialogu solidarności”.

Do „Etyki solidarności” Tischnera nawiązuje też obszernie Michael Sandel, zwracając uwagę, że tekst ten łączy w obie dwa ujęcia solidarności – jako uniwersalistycznego ideału, a jednocześnie jako działania bardzo konkretnie usytuowanego, partykularnego. „Jedynym sposobem, aby poradzić sobie z realnym niebezpieczeństwem dla demokratycznych norm i instytucji, które widzimy w populistycznych działaniach na całym świecie, jest stworzenie nowego politycznego dyskursu, który można będzie połączyć z tradycjami solidarności, które są silniejsze niż czysto wolnorynkowe podejście do życia publicznego”, podkreśla Sandel.

Tom „Solidarność, demokracja, Europa” został przygotowany przez Basila Kerskiego i Jacka Kołtana i opublikowany w serii „Teoria społeczna”, wydawanej przez ECS. Zainteresowani mogą go zamówić tutaj.