„W stronę Xenopolis” – taki tytuł nosi najnowsza książka Krzysztofa Czyżewskiego, laureata Nagrody Znaku i Hestii im. ks. J. Tischnera z roku 2018. To najobszerniejszy (przeszło 500 stron!) wybór eseistyki tego autora.
Krzysztof Czyżewski jest poetą, eseistą i wydawcą, ale też praktykiem idei. Ośrodek „Pogranicze”, który współtworzył, to miejsce spotkania i dialogu wielu kultur, a przede wszystkim głębokiej refleksji nad samym zjawiskiem „pograniczności”. To także instytucja animująca wiele działań oddolnych, angażujących dzieci, młodzież, zwykłych mieszkańców prowincji, które mają służyć lepszemu wzajemnemu zrozumieniu.
Mówi się dziś wiele o tym, że sytuacja w Europie i na świecie przypomina tę sprzed I wojny światowej – wojny, która nieodwracalnie zmieniła oblicze współczesnego świata. Czy jesteśmy bezradni wobec dzisiejszych napięć i konfliktów – zarówno między wspólnotami (etnicznymi, religijnymi i innymi), jak wewnątrz wspólnot? Jak w boleśnie podzielonej wspólnocie przełamać paraliż wzajemnych uprzedzeń i niechęci? Dlaczego słabe centrum wzmacnia granice i buduje zasieki? Czym jest dzisiaj „pogranicze” i jakich pytań nie wolno tam zadawać? To tylko część pytań, wokół których krąży refleksja Krzysztofa Czyżewskiego.
Najobszerniejszy, jak dotąd, wybór jego esejów „umiejscawia Europę Środkową w samym środku najważniejszych dla współczesnego świata pytań i problemów: kryzysu wspólnotowości, pogłębiających się podziałów i coraz ostrzejszych wojen kulturowych”, pisze wydawca książki – Międzynarodowe Centrum Kultury w Krakowie. Czyżewski „zabiera czytelnika w podróż po europejskich peryferiach: do rumuńskiej Timisoary, kawiarni w siedmiogrodzkim Sybinie, do Czerniowiec – miasta na rubieżach dawnej monarchii habsburskiej, Wilna czy Krasnogrudy i Sejn, z którymi związał swoje życie. Uwaga ciągnie go też w rejon europejskiego >>epicentrum burz<< – do Kosowa i Bośni, które opisuje tuż po tragicznym konflikcie na początku lat 90. ubiegłego wieku. W pełniejszym zrozumieniu historii tych miejsc, gdzie >>nikt nie może mieć racji i nikt nie może być jej pozbawiony<<, pomagają mu Rebeca West, Edith Durhan, Ivo Andrić, Danilo Kiš, Maria Todorova, Robert Kaplan, Drago Jančar czy Roger Cohen.
Europa Środkowa jawi się tu jako etos i postawa, która wykorzenieniu przeciwstawia przynależność, kompleksowi prowincjonalizmu – siłę prowincji, a ostro zarysowanym granicom – przestrzeń przenikania i współistnienia. W swoich eseistycznych peregrynacjach Czyżewski podąża po mapie wyznaczonej przez outsiderów, wygnańców i kontestatorów, niesfornych intelektualistów, dla których Europa pozostawała i pozostaje ciągle niezrealizowanym w pełni projektem: Vincenzem, Rothem, Stempowskim, Ficowskim, Giedroyciem, Venclovą, a nade wszystko z Miłoszem”.
Książka „W stronę Xenopolis” ukazuje się jako 14. tom serii Biblioteka Europy Środka redagowanej przez prof. Jacka Purchlę. Można ją zamówić tutaj.
A więcej informacji o serii i jej autorach można znaleźć tutaj.
Autorem zdjęcia jest Jędrzej Kogut.
