„Mamy tendencję do generalizacji i wyciągania wniosków dotyczących ogółu na podstawie pojedynczych doświadczeń. Możemy się starać osłabiać stereotypy i pokazywać, że rzeczywistość bywa bardziej skomplikowana, niż się wydaje, ale tak naprawdę mamy ograniczony wpływ na tę biologię gatunku ludzkiego”, mówił w jednym z wywiadów. 30 marca zmarł Paweł Śpiewak, wybitny socjolog i historyk idei, laureat Nagrody Znaku i Hestii im. ks. J. Tischnera z 2013 r. Miał 71 lat.
Był profesorem w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 2011-2020 dyrektorem Żydowskiego Instytutu Historycznego. Aktywny publicysta, w wyborach 2005 r. uzyskał mandat poselski jako bezpartyjny kandydat z listy Platformy Obywatelskiej. Działalności politycznej jednak nie kontynuował; ważniejsze było dla niego zaangażowanie publiczne w innych formach, a także praca pisarska. Jako socjolog zajmował się przede wszystkim myślą liberalną i konserwatywną, a także przemianami społecznymi w Europie Środkowo-Wschodniej oraz relacjami polsko-żydowskimi. Opublikował m.in. książki „W stronę wspólnego dobra” (1998), „Pamięć po komunizmie” (2005), „Żydokomuna” (2012).
Zainspirowany twórczością swojej matki Anny Kamieńskiej, poetki, tłumaczki i popularyzatorki wiedzy o Biblii, w latach dwutysięcznych zaczął pisać komentarze biblijne, które zaowocowały książką „Księga nad księgami. Midrasze” (2012; wydanie drugie, rozszerzone – 2022). To właśnie m.in. ona przyniosła mu Nagrodę Znaku i Hestii im. ks. J. Tischnera. Opublikował też zbiór przejmujących esejów „Wieczny Hiob” (2018). „Hiob to dla filozofów, mędrców religijnych, malarzy i rzeźbiarzy symbol cierpienia”, pisał. „Po wojnie dla wielu pisarzy jego postać stała się symbolem ocalałych. Poetka i eseistka Anna Kamieńska pytała, czym jest drugie szczęście Hioba, który powrócił po czasach Zagłady do pustego domu w żałobie po najbliższych i »zamordowanym narodzie«. W tej książce opowiadam o tym, jak żydowscy myśliciele od średniowiecza do dzisiaj czytali Księgę Hioba. Być może spotkanie i konfrontacja ich refleksji jest jednym z najbardziej fascynujących seminariów ducha ludzkiego”.
Pogrzeb Pawła Śpiewaka odbył się w niedzielę 2 kwietnia na Cmentarzu Żydowskim w Warszawie.
Autorem zdjęcia jest Adam Walanus.
