Kilka dni temu kapituła Nagrody Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera ogłosiła tegoroczne nominacje. W kategorii pierwszej – za pisarstwo stanowiące kontynuację Tischnerowskiego „myślenia według wartości” – nominowano m.in. pełną rozmachu książkę ukraińskiego historyka i intelektualisty Jarosława Hrycaka.
„Ukraina. Wyrwać się z przeszłości” (wyd. Międzynarodowe Centrum Kultury, Kraków 2023; przeł. Katarzyna Kotyńska i Joanna Majewska-Grabowska) to znakomita, obszerna próba zmierzenia się z trudną historią własnego narodu. Ukraiński intelektualista w nowoczesny sposób podkreśla wyjątkowość Ukrainy na mapie Europy. Nie jest to jednak praca apologetyczna, lecz uczciwa rozprawa również z ciemnymi kartami historii. We wstępie autor przytacza sparafrazowane słowa mądrości ludowej: „Nie pozwól, aby twoja przeszłość pozbawiła cię przyszłości”.
Jak zaznacza wydawca, wyjątkowość tej książki polega m.in. na tym, że powstała dla ludzi młodych: dla Ukraińców obywatelskie szlify zdobywających na Majdanach i dla ich rówieśników za granicą, od których zależy przyszłość Europy i świata. Choć autor kończył pisać tę książkę w pierwszych miesiącach wojny, skupiał się w równym stopniu na zjawiskach politycznych, ekonomicznych, społecznych i językowych. Pisana przez niego historia okazuje się niezwykle nowoczesna, łącząc znane nam wątki i nurty; Hrycak rozprawia się z dziedzictwem pańszczyzny, szuka korzeni ukraińskiego antysemityzmu, studiuje wszystkie odcienie nacjonalizmu, rozdziela język, naród i ziemię. Mierzy się z innymi badaczami i teoriami, a ich ostatecznym weryfikatorem staje się rzeczywistość wojenna, towarzysząca pisaniu.
Jarosław Hrycak (ur. 1960) – profesor i kierownik katedry na Ukraińskim Uniwersytecie Katolickim we Lwowie – wykładał również na uniwersytetach: Columbia, Harvardzie i Central European University. Jest założycielem i redaktorem naczelnym czasopisma „Ukraina Moderna”, autorem licznych publikacji z zakresu historii współczesnej, wydawanych także w Polsce. W latach 2014–2022 był jednym z dyrektorów Niemiecko-Ukraińskiej Komisji Historycznej. Wielokrotnie wyróżniany zarówno w Ukrainie, jak i za granicą za osiągnięcia naukowe oraz działalność publiczną, m.in.: Medalem Bene Merito (Polska, 2009) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi RP (Polska, 2014), Nagrodą Polskiego Towarzystwa Historycznego za szczególne osiągnięcia naukowe (2010), nagrodą Anton Gindely-Preis für Kultur und Geschichte Mittel-, Ost- und Südosteuropas (Austria, 2010), Nagrodą Rady Miasta Krakowa im. Stanisława Vincenza (Polska, 2016).
