29 sierpnia w wieku 92 lat zmarł Bronisław Baczko, wybitny polski filozof i historyk idei. Był cenionym na całym świecie znawcą oświecenia i rewolucji francuskiej. W 2002 r. otrzymał Nagrodę Znaku i Hestii im. ks. J. Tischnera za książkę „Hiob mój przyjaciel. Obietnice szczęścia i nieuchronność zła”.
Marcin Król, jego uczeń i przyjaciel, w rozmowie z „Gazetą Wyborczą” nazwał Baczkę jednym z najwybitniejszych humanistów europejskich. Król uczęszczał na jego seminarium na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1965-67 (w 1968 Baczko został zmuszony do opuszczenia Polski). „Jeżeli można powiedzieć, że Leszek Kołakowski był najwybitniejszym filozofem, to Baczko był wtedy najlepszym nauczycielem. Prowadził wspaniałe seminarium i miał wyjątkowy talent”.
„Historia jego życia była dziwna”, dodaje Król. „Był przekonanym marksistą, nawet w pewnym okresie marksistą ze stalinowskim odchyleniem, ale bardzo szybko i bez poważnych wstrząsów – ponieważ nikogo nie skrzywdził – po prostu przestał się zajmować marksizmem. Przestał się nim zajmować w momencie, kiedy zajął się Rousseau”. Z wywiadów wynika, że przełomowy dla myślenia Baczki był rok 1956 i krwawe stłumienie wystąpień robotniczych w Poznaniu.
W 1974 roku Baczko podjął pracę na Uniwersytecie Genewskim. Owocem jego studiów nad oświeceniem i rewolucją francuską były liczne książki, publikowane w języku polskim i francuskim, m.in. „Rousseau: samotność i wspólnota”, „Jak wyjść z terroru: Termidor i Rewolucja” oraz „Rewolucja. Władza, nadzieje, rozterki”. „Jak nikt, pokazywał Baczko tragizm oświecenia, bezradność filozofów tej epoki wobec obecności zła w świecie”, napisał po śmierci Baczki Marek Beylin. „I jak nikt przedstawiał nam rewolucję jako splot wyzwalania i zniewalania ludzi, niskich żądz zemsty oraz przemocy i szlachetnych pragnień wolności oraz równości. Ukazywał piekielny tygiel, w którym absolutyzm rewolucyjnej wiary zwiera się z relatywizmem demokracji”.
Z refleksji nad filozofią oświecenia – a zarazem z osobistego dramatu, związanego z utratą najbliższych – powstała poświęcona cierpieniu książka „Hiob mój przyjaciel. Obietnice szczęścia i nieuchronność zła”, za którą w 2002 roku otrzymał Nagrodę Znaku i Hestii im. ks. J. Tischnera, a także był nominowany do Nagrody Nike.
Książki Bronisława Baczki można zamówić w księgarni internetowej PWN.
Zdjęcie: strona internetowa Wydawnictw Naukowych PWN.
