Nakładem Instytutu Myśli Józefa Tischnera ukazał się trzeci tom jego „Dzieł zebranych”. Zawiera on zapis wykładów wygłoszonych w roku akademickim 1982/83 w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie (która jest współwydawcą książki). Tischner zajął się w nich myślą Nietzschego, Heideggera i Lévinasa, starając się pokazać, jak dojrzewała w filozofii współczesnej idea człowieka jako istoty dramatycznej.

„Zebrane w niniejszym tomie wykłady”, piszą we wstępie redaktorzy tomu, Dobrosław Kot i Adam Wegrzecki, „należą do jednych z pierwszych prób myślenia o człowieku z wnętrza metafory dramatu. Tischner przygląda się ważnym dla siebie i dla tradycji europejskiej filozofii myślicielom, swoiście interpretując ich poglądy poprzez kategorię dramatyczności. Nie oznacza to, że oni sami posługują się tym pojęciem. Nie znaczy też, że o dramatyczności człowieka – jakkolwiek ten fenomen nazywają – myślą w duchu, w jakim później zrobi to Tischner. Istotne jest natomiast, że wszyscy oni ujmują ludzkie istnienie w perspektywie pewnych fundamentalnych napięć. Napięć, bez zrozumienia których niemożliwa jest jakakolwiek poważna refleksja antropologiczna”.
W opublikowanych wykładach zaobserwować można dwukierunkowy ruch myśli. Z jednej strony metafora dramatu stanowi dla Tischnera klucz, za pomocą którego otwiera on dzieła kolejnych myślicieli. Z drugiej strony w owych dziełach znajduje intuicje, które służą mu do budowania własnej koncepcji filozoficznej. „Można więc powiedzieć”, piszą redaktorzy, „że zebrane tu wykłady są nie tylko przygotowaną na potrzeby akademickiej dydaktyki prezentacją poglądów nowożytnych i współczesnych filozofów. Są one również – jeśli nie przede wszystkim – świadectwem tego, jak na początku lat osiemdziesiątych rodził się w myśleniu Tischnera jego najważniejszy projekt filozoficzny”.
Warto podkreślić, że w tym czasie nie były jeszcze dostępne polskie przekłady głównych dzieł Heideggera i Lévinasa. Mówiąc o nich, Tischner wykonywał więc także pracę pionierską: wprowadzał słuchaczy w świat filozofii, o której w Polsce niewiele wiedziano, a która odegrała ogromną rolę w przemianach współczesnego myślenia o człowieku. Tischner sięga podczas swych wykładów do oryginału Sein und Zeit Heideggera „i, tłumacząc całe fragmenty, wchodzi w tę nieznaną jeszcze u nas filozofię, pełną nowych pojęć i pułapek, które czekają na >>pierwszych odkrywców<<. Jeszcze mniej znany, nie tylko studentom PWST, jest w tamtym czasie Emmanuel Lévinas. Tischner na użytek wykładów, ale przecież również na potrzeby swej własnej pracy filozoficznej, dokonuje chyba pierwszych w polszczyźnie translacji ustępów z Totalité et Infini”.
Lektura wykładów o „Współczesnej filozofii ludzkiego dramatu” jest interesująca jeszcze z jednego powodu: mamy tu do czynienia z żywym słowem Tischnera, z zapisem języka mówionego, poddanym tylko niewielkiej obróbce. „Niewykluczone, że gdyby Józef Tischner sam przygotowywał do druku swoje wykłady, doszłoby do poważnych skrótów i zmian redakcyjnych, które zapewne poprawiłyby językową stronę niniejszego tomu. Jednak w zaistniałej sytuacji decyzja edytorska mogła być tylko jedna: zostawić odnaleziony w archiwum tekst w niezmienionym brzmieniu. Dzięki temu udało się zachować efekt żywej mowy, języka mówionego, który rządzi się nieco innymi prawami niż tekst od początku zaplanowany jako słowo pisane”.
Książkę można zakupić tutaj.