Dla wszystkich zainteresowanych myślą księdza Tischnera był to na pewno rok niespodzianek. Ukazał się kolejny tom jego „Dzieł zebranych”, sporo nowych książek na jego temat, a także wybór fragmentów jego pism zatytułowany „Alfabet Tischnera”. Otwarto poświęcone mu muzeum w Starym Sączu, zainaugurowało działalność Krakowskie Koło Osób Bez Krtani im. ks. prof. Józefa Tischnera. W drugiej połowie roku gruchnęła wieść, że powstaje nowy film na temat autora „Etyki solidarności”.

To doroczne podsumowanie wypada zacząć od książek. „Dzieła zebrane”, przygotowywane przez Instytut Myśli Józefa Tischnera, wzbogaciły się o nowy tom, zatytułowany „Współczesna filozofia ludzkiego dramatu”. Znalazły się w nim wykłady wygłaszane przez Tischnera w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie (szkoła jest współwydawcą tomu) w roku akademickim 1982/1983. „Lektura”, piszą wydawcy, „przenosi czytelnika do czasu, gdy w pogrążonej w stanie wojennym Polsce Tischner zaczyna wprowadzać studentów reżyserii dramatu w filozofię Fryderyka Nietzschego, Martina Heideggera i Emmanuela Lévinasa. (…) W niewielkiej sali przy ul. Warszawskiej w Krakowie rozpoczyna się fascynująca intelektualna przygoda, kształtująca zręby filozoficznego myślenia u młodego pokolenia artystów”. To trzeci tom „Dzieł” i należy mieć nadzieję, że nie ostatni; Instytut boryka się nieustannie z brakiem funduszy, rok 2013 będzie dla niego na pewno rokiem bardzo trudnym. Warto, swoją drogą, wesprzeć tę instytucję, przekazując na jej rzecz 1 procent swojego podatku.

Rok 2012 przejdzie do historii jako ten, w którym mieliśmy do czynienia z prawdziwym wysypem książek o ks. Tischnerze. Zaczęło się od esejów Jarosława Makowskiego zebranych w tomie „Wariacje Tischnerowskie” (Świat Książki). Następnie pojawiły się dwie prace poświęcone kaznodziejskiej aktywności ks. Tischnera: rozprawy ks. Piotra Karpińskiego „Zrozumieć człowieka. Antropologia kazań ks. Józefa Tischnera” (Wydawnictwo Diecezjalne w Sandomierzu) oraz Jerzego Sikory „Twórczość kaznodziejska ks. Józefa Tischnera. Studium literacko-homiletyczne” (Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego). Krótką, przystępnie napisaną biografię ks. Tischnera pióra Andrzeja Latkowskiego opublikowała oficyna Buchmann. Wszystkie te książki omawialiśmy już na stronie Tischner.pl.

Na omówienie czeka jeszcze kilka kolejnych. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego opublikowało pracę Agnieszki Wesołowskiej „Fenomenologia jako możliwość filozofii dramatu Józefa Tischnera”. W Wydawnictwie Księży Sercanów Dehon ukazała się rozprawa „Człowiek w filozofii pracy Józefa Tischnera”, której autorem jest Jarosław Legięć. Popularną biografię ks. Tischnera napisał jeden z jego uczniów, Jan Galarowicz; ukazała się ona pod koniec roku w serii „Wielcy Ludzie Nauki i Kultury” krakowskiego Wydawnictwa Petrus. Wreszcie bardzo ciekawą książkę opublikował reżyser Ignacy Szczepański. Nosi ona tytuł „Bohaterowie moich filmów. Spotkania” (Wydawnictwo Poligraf) i zawiera m.in. obszerny rozdział poświęcony współpracy z ks. Tischnerem przy realizacji filmu „Tak się toczy moja myśl”.

Osobno wspomnieć trzeba książkę o kościółku w Łopusznej, którą opublikowała krakowska Oficyna Astraia. Jest to właściwie mini-album poświęcony tej świątyni. Książka zawiera przeszło 60 fotografii, dokumentujących każdy fragment łopuszańskiego kościółka; ich autorem jest Rafał Monita. Dokładny opis wyglądu i wyposażenia kościoła przygotował prof. Andrzej Skorupa. W książce znalazł się też szkic Wojciecha Bonowicza poświęcony związkom ks. Tischnera z Łopuszną, a w szczególności z jej świątynią, oraz jedno z kazań wygłoszonych w tym miejscu przez kapelana Związku Podhalan.

Najbardziej spektakularnym edytorskim wydarzeniem ubiegłego roku była niewątpliwie publikacja „Alfabetu Tischnera” (Znak). Książkę składającą się z fragmentów znanych i mało znanych pism i wypowiedzi ks. Tischnera opracował Wojciech Bonowicz. Publikacja trafiła na listy bestsellerów (m.in. TOP-kę Empiku), a jej sprzedaż szybko przekroczyła 10 tysięcy egzemplarzy. W związku z tą publikacją Wojciech Bonowicz nagrał m.in. cykl krótkich filmików dla Religia TV poświęconych poszczególnym hasłom „Alfabetu”, takim jak „Bóg”, „Człowiek”, „Chrześcijaństwo”, „Kościół”, „Dobro”. W całym kraju odbyło się też kilkanaście spotkań promocyjnych.

Zainteresowaniem czytelników cieszyły się również – jak zawsze – wznowienia. Na początku 2012 roku ukazało się czwarte wydanie „Filozofii dramatu”, następnie drugie wydanie niewielkiego zbioru religijnych rozważań ks. Tischnera „Zrozumieć własną wiarę”, wreszcie – trzecie wydanie tomu esejów i artykułów „Ksiądz na manowcach”. W nadchodzącym roku ukażą się kolejne wznowienia, m.in. długo oczekiwane drugie wydanie „Myślenia w żywiole piękna”. Wydawnictwo Znak zapowiada też nowość: „Rekolekcje paryskie” ks. Józefa Tischnera, o których niebawem napiszemy szerzej.

 

Sukcesem frekwencyjnym zakończyły się w ubiegłym roku wszystkie cyklicznie organizowane imprezy tischnerowskie. W dniach od 13 do 15 stycznia w zasypanym śniegiem Ośrodku Wypoczynkowym „Natanael” w Łopusznej odbyły się VII Nauczycielskie Spotkania z ks. Józefem Tischnerem. Ich tematem było „Spotkanie” (był to również temat ubiegłorocznych Dni Tischnerowskich). Mimo trudnych warunków atmosferycznych dotarła na nie ponad setka uczestników z całej Polski. Wysłuchano wykładów Krystyny Ablewicz, s. Barbary Chyrowicz, Stanisławy Trebuni-Staszel, Wojciecha Bonowicza i Jarosława Makowskiego. W łopuszańskim kościółku zaśpiewała Hanka Rybka z zespołem i wystąpił góralski gawędziarz Józefa Pitoń.

W dniach od 7 do 10 marca odbyły się VI Starosądeckie Dni Księdza Profesora Józefa Tischnera. Tym razem gośćmi specjalnymi Dni byli uczeń ks. Tischnera, filozof Aleksander Bobko, oraz kapelan Związku Podhalan, ks. Władysław Zązel. Stary Sącz przygotował też wspaniałą niespodziankę: 28 kwietnia w znajdującym się na rynku Domu na Dołkach uroczyście otwarto Muzeum Księdza Tischnera. Wcześniej mieściła się tam poświęcona mu izba pamięci, ponieważ jednak przybywało eksponatów (m.in. pamiątek ofiarowanych przez rodzinę) zdecydowano się na utworzenie odrębnego muzeum.

Jak zawsze, sporym zainteresowaniem cieszyły się też Rekolekcje Tischnerowskie organizowane w Sanktuarium Matki Bożej Gaździny Podhala w Ludźmierzu. W ubiegłym roku odbyły się one już po raz dziewiąty – w dniach od 30 marca do 1 kwietnia. Tematem rekolekcji była „Religia jako źródło ludzkiej nadziei”, a poprowadził je ks. dr Wojciech Paluchowski ze Zgromadzenia Księży Misjonarzy, uczeń ks. Tischnera. Uczestnicy rekolekcji wysłuchali też m.in. koncertu w wykonaniu zespołu „Iskierkowa Familia” z Brzeszcz, wzięli udział w warsztatach regionalnych „Dziecko w kulturze góralskiej” prowadzonych przez Stanisławę Trebunię-Staszel, a także w spotkaniu ze świecką misjonarką Anną Warchoł poświęconym jej pracy wśród Pigmejów w Republice Środkowoafrykańskiej. Z kolei dyrektor Fundacji Kapucyni i Misje, Diana Bonowicz, opowiedziała o studni imienia śp. Janiny Tischnerowej, która została wykopana w wiosce w pobliżu miasta Gore w Czadzie; środki na ten cel zostały zebrane wśród szkół noszących imię ks. Tischnera i sympatyków jego dzieła.

Kilkutysięczną publiczność zgromadziły też XII Dni Tischnerowskie zorganizowane w dniach od 25 do 28 kwietnia. Głównym organizatorem Dni była w ubiegłym roku Państwowa Wyższa Szkoła Teatralna, a tematem przewodnim – spotkanie. Podczas Dni można było posłuchać m.in. Anny Augustynowicz, Bogdana Cioska i Andrzeja Dziuka (w dyskusji „Tischnera spotkanie z teatrem” prowadzonej przez Jacka Kopcińskiego), Anny Polony i Jerzego Treli (czytających esej ks. Tischnera „Fenomenologia spotkania”) oraz Janiny Ochojskiej, Wojciecha Jagielskiego, Tomasza Rakowskiego, Karola Tarnowskiego i Adama Workowskiego (w „Jaskini filozofów” poświęconej „Spotkaniu z Innym”, prowadzonej przez Jerzego Sosnowskiego). Uczestnicy Dni włączyli się aktywnie w dyskusję nad intuicjami ks. Tischnera poświęconymi spotkaniu podczas warsztatów prowadzonych przez filozofów Zbigniewa Stawrowskiego i Adama Workowskiego.

Znakomitym zwieńczeniem Dni był koncert laureatów konkursu zorganizowanego przez Stowarzyszenie „Drogami Tischnera”. Podczas I Muzycznych Spotkań z ks. Józefem Tischnerem „Jak wyśpiewać mądrość?” widownia Seny im. Stanisława Wyspiańskiego w PWST pękała w szwach. Było dużo śmiechu i dużo wzruszeń, zwłaszcza podczas występu Zespołu Teatralnego „Bez Kurtyny”, działającego przy Szkole Specjalnej w Zespole Szkół nr 26 w Toruniu, który przedstawił spektakl „Woda żywa”. Głośno oklaskiwano też koncert gościa specjalnego – Hani Rybki z zespołem.

Dni Tischnerowskie były też, jak co roku, okazją do wręczenia Nagrody Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera. Laureatami tej nagrody za rok 2012 zostali: przełożona polskiej Wspólnoty „Chleb Życia” s. Małgorzata Chmielewska, młoda socjolożka Karolina Wigura oraz nestor polskiej filozofii Jerzy Szacki.

Autor „Historii myśli socjologicznej” został nagrodzony w kategorii pisarstwa religijnego lub filozoficznego stanowiącego kontynuację „myślenia według wartości” – „za całokształt twórczości, w której łączy najwyższe standardy rzetelności naukowej z wrażliwością na los konkretnego człowieka poddanego naciskowi procesów historyczno-społecznych”. Karolinę Wigurę wyróżniono w kategorii publicystyki lub eseistyki na tematy społeczne, która uczy Polaków przyjmować „nieszczęsny dar wolności” za książkę „Wina narodów. Przebaczenie jako strategia prowadzenia polityki”, imponującą „wszechstronnością opisu, w którym polityka spotyka się z filozofią i teologią, a dociekliwość naukowa sprzymierza się z temperamentem publicystki”. S. Małgorzata Chmielewska została nagrodzona w kategorii inicjatyw duszpasterskich i społecznych współtworzących „polski kształt dialogu Kościoła i świata” za prowadzoną od wielu lat pracę charytatywną wśród ludzi bezdomnych, odrzuconych, spychanych na margines.
Pula Nagrody Znaku i Hestii im. ks. Józefa Tischnera wynosi 100 tysięcy złotych, jej fundatorem jest Ergo Hestia. Każdy z laureatów otrzymał statuetkę wykonaną przez Mariana Gromadę oraz list gratulacyjny od prezesa Ergo Hestii, Piotra Marii Śliwickiego. Po ceremonii nagrodzeni usiedli na scenie, aby uczestniczyć w rozmowie prowadzonej przez dwóch członków jury – ks. Adama Bonieckiego i Henryka Woźniakowskiego.

O innych ważnych wydarzeniach ubiegłego roku – w drugiej części podsumowania.